محسن دنیوی، رئیس مرکز نوآوری اجتماعی ستاد پیشرفت جامع منطقه‌ای و مجری کارشناس؛ برنامه را با یاد شهدای حوادث اخیر در فلسطین آغاز کرد و اشاره کرد، از آنجایی که آینده‌ی ایران موضوعی است که موردتوجه و علاقه‌ی تمام ایرانیان است، افراد با سلایق و خطوط فکری مختلف می‌توانند حول آن به گفت‌وگو و تضارب آرا بنشینند.
محسن دنیوی در ادامه از مهم‌ترین سند «آینده کشور» سخن گفت. سندی که قرار است پیشرفت الگوی پایه اسلامی ایرانی در آینده کشورمان باشد؛ البته نه در آینده‌ای دور! بلکه آینده‌ای نزدیک که بتواند سند ۵۰ ساله کشورمان را اصلاح و تکمیل کند. درست مهرماه سال ۱۳۹۷ در چنین روزهایی بود که رهبر معظم انقلاب یکی از مهم‌ترین فراخوان‌های دوران رهبری خود را صادر کردند تا اهالی مجمع تشخیص مصلحت نظام، شوراهای عالی قوای سه‌گانه و حتی نخبگان حوزه دانشگاه گرد هم بیایند و سند آینده ایران را تکمیل کنند. هرچند قرار بود طی دو سال این سند به نسخه نهایی خودش برسد و کشور با ورود به قرن جدید در مدار برنامه‌ریزی‌ها و سیاست‌های کلان پیشرفت قرار بگیرد؛ اکنون از آن روز، پنج‌ساله گذشته است و هنوز نسخه نهایی سند منتشرنشده است!
البته برنامه پنج‌ساله ششم هم دو سال است که به پایان رسیده و کمتر از دو سال به پایان مدت‌زمان سند چشم‌انداز بیست‌ساله باقی‌مانده است! از سویی دیگر در همین وضعیت آشفتگی برنامه‌ای، تصمیم‌های مهم و بلندمدت و البته درستی گرفته‌شده است و اقدامات روبه‌پیشرفتی را شاهد بوده‌ایم خوب است بدانیم که این پیشرفت‌ها از دل برنامه‌ها بیرون نیامده است.
حالا رویداد «آینده نزدیک» که به پایان خود رسیده است، بنا دارد به این وضعیت و آینده نزدیک ایران بین سال‌های ۱۴۱۰ تا ۱۴۱۴ بپردازد و ایده‌های برخی جوانان فعال در دانشگاه، حوزه یا حاکمیت را مرور کند تا محیطی برای گفتگو درباره آینده ایران شکل بگیرد.
در حاشیه برنامه؛ مهدی جانی‌پور، مدیر روابط عمومی ستاد پیشرفت جامع منطقه‌ای اشاره کرد: در این برنامه دکتر علی مروی، مدیر اندیشکده کسب و کار پژوهشکده سیاستگذاری شریف؛ سرکار خانم دکتر ابوالحسنی، مدیر گروه جامعه و پیشرفت پژوهشکده مطالعات فناوری؛ حجت السلام مجتبی نامخواه، سردبیر مجله نامه جمهور؛ حجت السلام مرتضی روحانی، موسس و عضو هیئت مدیره موسسه ترجمان؛ دکتر سجاد صفار هرندی، رئیس پژوهشکده فرهنگ و هنر اسلامی؛ دکتر اصغر عیوضی، رئیس اندیشکده ایتان؛ دکتر محمدمجید فولادگر، معاونت هماهنگی و محیط کسب و کار وزارت سمت و در آخر دکتر سید یاسر جبرائیلی، استادیار پژوهشکده علوم انسانی و مطالعات فرهنگی؛ ارائه و سخنرانی خواهند کرد.
در این گزارش چکیده‌ای از مطالب بیان‌شده در این نشست را می‌خوانید.
* ادامه‌ی این مسیر به جامعه‌ی کلنگی می‌رسد
دکتر «علی مروی»، مدیر اندیشکده‌ی کسب‌وکار، با بیان تنگناها و بحران‌های موجود در کشور، گفت: «اگر به همین شکل ادامه دهیم یا به یک جامعه و کشور کلنگی تبدیل می‌شویم که از ریل پیشرفت اقتصادی خارج شده، یا شکاف فزاینده‌ی حکومت و مردم باعث افزایش اعتراضات و سقوط نظام و در نهایت، تجزیه‌ی ایران می‌شود.». او در ادامه اصلاحات پیشنهادی خود را در ۳ دسته طبقه‌بندی کرد: «مردمی کردن نظام حقوقی و قضایی و دفاع بدون لکنت از حق مردم، اصلاحات اساسی در سازوکار سپردن جایگاه‌های کلیدی کشور، تغییر شیوه‌ی تأمین مالی کشور.».
* آینده‌ای را می‌سازیم که قبلاً تصورش کرده‌ایم
دکتر «زهرا ابوالحسنی» مدیر گروه جامعه و پیشرفت پژوهشکده‌ی مطالعات فناوری، یکی از مشکلات کشور را رویکرد موجود به برنامه‌ریزی نام برد و گفت: «باید از برنامه‌ریزی استراتژیک و سندها و... برای آینده‌ی دور عبور کنیم و به تصویرسازی از رؤیای آینده بپردازیم.». او رؤیای آینده‌ی ایران را در ۴ قاب تصویر کرد که از بین رفتن رژیم صهیونیستی نهایتاً تا سال ۱۴۱۹ طبق وعده‌ی رهبر انقلاب، کلید تحقق این قاب‌ها بود.
او با بیان اینکه ما همان آینده‌ای را می‌سازیم که قبلاً تصورش کرده‌ایم و این تصور بر ادراک ما از اکنون هم اثر می‌گذارد، گفت: «باید روی مردم سرمایه‌گذاری کرد. هر کدام از مردم باید نسبت خود را با پیشرفت کشور پیدا کنند. رؤیای ایران قوی را ابتدا خودمان باید باور کنیم و بعد در مردم تقویت کنیم.».
* ناظر به محدودیت‌هایمان صحبت کنیم
در ادامه گفت‌وگویی با حضور حجت‌الاسلام «مجتبی نامخواه» (عضو پژوهشکده‌ی تبلیغ و مطالعات اسلامی باقرالعلوم)، حجت‌الاسلام مرتضی روحانی (مؤسس مجموعه‌ی ترجمان علوم انسانی) و دکتر سجاد صفارهرندی (مدیر پژوهشکده‌ی فرهنگ و هنر اسلامی) انجام شد.
روحانی در این گفت‌وگو توجه به آینده را متضمن معنای امکان تغییر دانست که نسبتی با امید دارد. او التفات به وضعیت اکنون را شرط عقلانی بودن این آینده‌ی متصور، تلقی کرد و گفت باید در این زمینه ناظر به محدودیت‌هایمان صحبت کنیم.
* سناریوهای خوب، بد، زشت برای آینده‌ی ایران
صفارهرندی برای آینده‌ی نزدیک ایران ۳ سناریوی خوب، بد و زشت را ترسیم کرد. سناریوی زشت، به قعر رفتن ایران به خاطر مجموعه‌ی بحران‌های فعلی؛ سناریوی بد، برگشتن ایران به ریل توسعه و همراهی با روندهای جهانی با جمهوری اسلامی یا بدون آن؛ و سناریوی خوب، ارتقای موقعیت ایران در نظم جدید جهانی با وقوع مجموعه‌ای از تحولات است که ایران خود نقش مهمی در آن دارد. او با تحلیل شرایط کنونی، احتمال وقوع سناریوی بد را کم دانست.
نامخواه با بیان اینکه ۱۵ سال است که تلاش‌های تغییرخواهانه‌ی ایرانی‌ها آغاز شده، صورت‌بندی از مسأله، راهکارها و نیز تصویر آینده را بخش‌های مهم این تغییرات دانست. او گفت: «عقل آینده، عقل جزئی و عملی است، نه نظری.».
* سناریوی زشت یا خوب محتمل‌تر است
در ادامه‌ی گفت‌وگو این سؤال مطرح شد که «از نگاه ضرورت توجه به اکنون، به چه سناریوهایی برای آینده می‌رسیم؟».
روحانی روندهای جهانی را در مسیرهایی دسته‌بندی کرد که در حال دور شدن از هم هستند و با همین استدلال، سناریوی زشت یا خوب را متحمل‌تر دانست و گفت: «اگر به امروزمان به مثابه امکان تاریخی آینده‌مان نگاه نکنیم، دچار رؤیاپردازی می‌شویم. نباید جای آمال‌مان را با اعمال‌مان عوض کنیم و دچار غفلت از واقعیت شویم.».
* مشکل در لایه‌ی نخبگانی است، نه مردم و رهبر
دکتر «اصغر عیوضی» رئیس اندیشکده‌ی ایتان، آینده‌ی نزدیک ایران را آینده‌ای دانست که ما را حرکت میدهد تا مسیرمان را بسازیم و ابهامات را کم کنیم و گفت: «حتماً آینده‌ی بهتری داریم. چون ۵۰ سال مقاومت دستاوردهای جدی‌ای داشته. اما باید به نقطه‌ی مطلوب خودمان برسیم. پس باید به فرصت‌ها توجه کنیم.». او مشکل را در لایه‌ی نخبگان کشور دانست که وظیفه‌ی نظریه‌پردازی، ابهام‌زدایی و تولید پاسخ از منابع را بر عهده داشته است.
* انسجام اجتماعی، مهم‌ترین پیشران آینده
دکتر «محمدمجید فولادگر» (معاون وزیر صمت) ابرچالش‌های کنونی کشور را تصمیم‌گیری متزلزل و فقدان نظام پشتیبانی از تصمیم، ضعف شدید در پیاده‌سازی تصمیمات و اجرا، تشدید شکاف‌ها بین حاکمیت و مردم، موقعیت انفعالی و تدافعی، غفلت از ارتباط عمیق با بخش‌های مختلف جامعه، خلأ روایت‌گری و... دانست. او از انسجام درون حاکمیت و انسجام اجتماعی، به عنوان مهم‌ترین پیشران آینده‌ی ایران نام برد.
* سخت‌افزارهای لازم برای رسیدن به اوج را داریم
دکتر «سید یاسر جبرائیلی» (جانشین دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام در مرکز ارزیابی اجرایی سیاست‌های کلی نظام) سخنران نهایی نشست، اطلاع کافی از گذشته و حال را لازمه‌ی برنامه‌ریزی برای آینده قلمداد کرد. او هویت منسجم، اندیشه‌ی تمدن‌ساز، مبانی معرفتی قوی، امنیت و بازدارندگی نظامی، منابع سرشار، نیروی انسانی توانمند، وسعت سرزمینی و موقعیت ژئوپلیتیکی را از داشته‌های مهم ایران نام برد که می‌تواند ملت را به اوج برساند. جبرائیلی دلیل مشکلات فعلی را تبعیت از نرم‌افزارهای معیوب دیکته‌شده از غرب بر این سخت‌افزارهای پرظرفیت نام برد.
او همچنین جهانی‌سازی قیمت‌ها را تفکری تلقی کرد که تولیدکننده را تضعیف و تولید را در کشور نابود می‌کند و منجر به افزایش خام‌فروشی می‌شود. همچنین فقیر شدن دولت و کاهش توسعه را به دنبال دارد.
جبرائیلی در پایان این نشست با بیان اینکه طبق قانون، هر ایرانی که قابلیت تولید دارد، حاکمیت باید ابزارهای تولید را برای او فراهم کند، گفت: «حسین بنایی در کتاب «لیبرالیزم پنهان» می‌نویسد: «هرچند ایران لیبرالیزه نشده، اما ارزش‌های لیبرال به شاخص ارزیابی در ایران تبدیل شده است.». ما باید الگوی بومی اقتصادی و فرهنگی‌مان را در کشور پیاده کنیم.».
